پیشگیری از سکته قلبی؛ راهکارها و اقدامات فوری
سلامت قلب یکی از گران‌بهاترین دارایی‌های هر فرد است و نگرانی درباره بیماری‌های قلبی، به‌ویژه سکته قلبی، کاملاً طبیعی و قابل‌درک است. خبر امیدبخش این است که در بسیاری از موارد، سکته قلبی قابل‌پیشگیری است.
هدف از این مقاله، ارائه راهنمایی‌های عملی، علمی و قابل‌اعتماد برای پیشگیری و کاهش خطر سکته قلبی است. این راهنما به افرادی که در جستجوی راهکارهای واقعی برای پیشگیری از ریسک حمله قلبی هستند کمک می‌کند تا برای محافظت از سلامتی قلب خود و عزیزانشان قدم بردارند.
آیا بیماری قلبی قابل پیشگیری است؟
پاسخ قاطعانه به این پرسش «بله» است. بیماری‌های قلبی، از جمله سکته قلبی، در بسیاری از موارد قابل پیشگیری هستند. این یک واقعیت بسیار مهم و امیدبخش است که به افراد قدرت می‌دهد تا کنترل سلامت قلب خود را در دست بگیرند.
در حالی که برخی از عوامل خطر مانند سن، جنسیت و سابقه خانوادگی بیماری قلبی زودرس قابل تغییر نیستند، بخش قابل توجهی از عوامل خطر دیگر را می‌توان از طریق انتخاب‌های سبک زندگی و مدیریت پزشکی کنترل کرد. این عوامل قابل کنترل، فرصتی بزرگ برای کاهش چشمگیر خطر سکته قلبی فراهم می‌آورند.
یک نکته حیاتی که باید به آن توجه داشت این است که در حال حاضر، بیماری عروق کرونری (CAD) پس از ایجادشدن، معمولاً قابل درمان کامل نیست.
بااین‌حال، تغییرات سبک زندگی و مصرف داروهای تجویز شده می‌توانند به طور مؤثری پیشرفت بیماری را کند یا متوقف کنند و به افراد کمک کنند تا زندگی طولانی‌تر و باکیفیت‌تری داشته باشند.
این بدان معناست که حتی اگر بیماری زمینه‌ای وجود داشته باشد، هنوز هم می‌توان گام‌های مؤثری برای محافظت از قلب و جلوگیری از وخامت اوضاع برداشت.
راهکارهای پیشگیری از بیماری قلبی
یک سبک زندگی سالم، بهترین دفاع در برابر بیماری‌های قلبی، سکته قلبی و سکته مغزی است. این تغییرات، ابزارهای قدرتمندی هستند که می‌توانند بر عوامل خطر قابل‌کنترل تأثیر بگذارند و به شما کمک کنند تا از حمله قلبی جلوگیری کنید.
ترک سیگار و دوری از دخانیات
ترک سیگار، ویپینگ و سایر محصولات دخانی، یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین اقداماتی است که می‌توانید برای سلامت قلب خود انجام دهید. این عامل، بزرگ‌ترین عامل خطر برای مرگ ناگهانی قلبی است.
مواد شیمیایی موجود در تنباکو به طور مستقیم به قلب و رگ‌های خونی آسیب می‌رسانند، میزان اکسیژن موجود در خون را کاهش می‌دهند و باعث افزایش فشارخون و ضربان قلب می‌شوند که در نتیجه قلب را مجبور به سخت‌تر کارکردن می‌کند.
حتی مصرف یک تا دو نخ سیگار در روز نیز می‌تواند خطر حمله قلبی یا سکته مغزی را به طور قابل‌توجهی افزایش دهد. علاوه بر این، قرارگرفتن در معرض دود سیگار دیگران (دود دست دوم) نیز خطر بیماری قلبی را برای افراد غیرسیگاری افزایش می‌دهد.
خبر خوب این است که فواید ترک سیگار به‌سرعت ظاهر می‌شود. خطر بیماری قلبی تنها در عرض یک روز پس از ترک سیگار شروع به کاهش می‌کند و پس از یک سال بدون سیگار، این خطر تقریباً نصف یک فرد سیگاری می‌شود.
تغذیه سالم و دوستدار قلب
یک رژیم غذایی سالم برای قلب، نه‌تنها از قلب محافظت می‌کند، بلکه به بهبود فشارخون و کلسترول کمک کرده و خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را نیز کاهش می‌دهد.
چه چیزهایی را در رژیم غذایی خود بگنجانید:
- میوه و سبزی‌های تازه
- غلات کامل و حبوبات
- پروتئین‌های بدون چربی
- محصولات لبنی کم‌چرب یا بدون چربی
- چربی‌های سالم
چه چیزهایی را محدود یا از آنها اجتناب کنید:
- چربی‌های اشباع و ترانس
- غذاهای فراوری‌شده و قندهای افزودنی
- نمک و سدیم بیش از حد
- گوشت قرمز و فراوری‌شده
فعالیت بدنی منظم
فعالیت بدنی منظم به طور قابل‌توجهی خطر بیماری قلبی را کاهش می‌دهد، کارایی پمپاژ قلب را بهبود می‌بخشد و به کنترل وزن، کاهش فشار خون، کلسترول بالا و دیابت نوع ۲ کمک می‌کند.
توصیه‌ها:
- میزان فعالیت:
حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته فعالیت هوازی با شدت متوسط (مانند پیاده‌روی سریع، شنا، دوچرخه‌سواری) یا ۷۵ دقیقه در هفته فعالیت هوازی شدید (مانند دویدن) را هدف قرار دهید.
البته لازم به ذکر است که فعالیت های هوازی شدید برای افراد بالای چهل سال که سلامت قلب آنها ارزیابی نشده‌است و یا افراد دارای دیابت، فشارخون و همچنین افراد دارای آسیب‌های مفصلی توصیه نمی‌شود.
درضمن افراد بالای چهل سال بهتر است که بعدازظهرها ورزش کنند؛ زیرا برای این‌دسته از افراد ورزش هوازی صبحگاهی، به علت افزایش کاتکول‌آمین‌ها، با ریسک حملات قلبی عروقی همراه است.
- تمرینات قدرتی
دو یا چند جلسه تمرین قدرتی در هفته را نیز در برنامه خود بگنجانید.
- تقسیم فعالیت
حتی دوره‌های کوتاه فعالیت (مانند ۱۰ تا ۱۵ دقیقه) نیز مفید هستند و به هدف کلی شما کمک می‌کنند.
- کاهش بی‌تحرکی
زمان بی‌تحرکی خود را کاهش داده و حرکت روزانه خود را افزایش دهید. فعالیت‌هایی مانند باغبانی، کارهای خانه و استفاده از پله‌ها نیز به‌عنوان فعالیت بدنی محسوب می‌شوند.
حفظ وزن سالم
داشتن اضافه‌وزن یا چاقی، به‌خصوص در ناحیه شکم، با واردکردن فشار اضافی بر قلب و عروق خونی، خطر بیماری قلبی را به‌شدت افزایش می‌دهد. وزن اضافی می‌تواند منجر به فشارخون بالا، کلسترول بالا و دیابت نوع ۲ شود.
اهداف کلی برای وزن سالم:
- شاخص توده بدنی (BMI): بین ۱۸.۵ تا ۲۴.۹.
- دور کمر: کمتر از ۱۰۱.۶ سانتی‌متر برای مردان و کمتر از ۸۸.۹ سانتی‌متر برای زنان.
یک نکته مهم این است که حتی کاهش وزن کم (به‌عنوان‌مثال ۳% تا ۵% یا ۵% تا ۱۰% از وزن بدن) می‌تواند به طور قابل‌توجهی خطر را کاهش دهد و باعث بهبود تری گلیسیرید، قند خون، فشارخون و کنترل کلسترول شود.
مدیریت فشارخون بالا
فشارخون بالا یک عامل خطر اصلی برای حمله قلبی، نارسایی قلبی، بیماری کلیوی و سکته مغزی است، زیرا قلب و کلیه‌ها را مجبور به کار سخت‌تر می‌کند. ازآنجایی‌که فشارخون بالا اغلب هیچ علامتی ندارد، اندازه‌گیری منظم آن بسیار حیاتی است تا از آسیب‌های خاموش به قلب و عروق جلوگیری شود.
راهکارهای مدیریت فشارخون:
- رژیم غذایی کم‌سدیم
- حفظ وزن سالم
- فعالیت بدنی منظم
- مصرف داروهای تجویز شده
کنترل سطح کلسترول و تری گلیسیرید
سطوح ناسالم چربی‌ها در خون که شامل کلسترول و تری گلیسیرید می‌شود به تجمع پلاک (Atherosclerosis) در شریان‌ها کمک می‌کند و خطر حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
اجزای کلیدی چربی خون:
- کلسترول LDL (کلسترول بد): این نوع کلسترول به تجمع پلاک در دیواره شریان‌ها کمک می‌کند. هدف، داشتن سطوح پایین‌تر LDL است که اغلب کمتر از ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر توصیه می‌شود.
- کلسترول HDL (کلسترول خوب): این کلسترول به حذف LDL اضافی از شریان‌ها کمک می‌کند. سطوح بالاتر HDL عموماً بهتر است، درحالی‌که HDL پایین خطر بیماری قلبی را افزایش می‌دهد.
- تری گلیسیرید: این رایج‌ترین نوع چربی در بدن است. این نوع چربی بیشتر در اثر مصرف زیاد کربوهیدرات ها در بدن تولید می‌شود. رژیم های کم کربوهیدرات، سطح تری‌گلیسیرید خون را تنظیم می‌کند. سطوح بالای تری گلیسیرید، به‌ویژه همراه با HDL پایین یا LDL بالا، می‌تواند به آترواسکلروز منجر شود و خطر حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش دهد.
راهکارهای مدیریت کلسترول و تری گلیسیرید:
- رژیم غذایی بدون چربی‌های اشباع و ترانس و کم کربوهیدرات
- فعالیت بدنی
- وزن سالم
- دارو درمانی
- غربالگری منظم: این غربالگری‌ها باید بین سنین ۹ تا ۱۱ سالگی شروع شود، سپس هر پنج سال یک‌بار، یا در صورت وجود عوامل خطر، با فواصل کوتاه‌تر انجام شود. برای زنان ۵۵-۶۵ سال و مردان ۴۵-۶۵ سال هر ۱-۲ سال و برای افراد بالای ۶۵ سال سالی یک‌بار توصیه می‌شود.
مدیریت دیابت
دیابت به طور قابل‌توجهی خطر بیماری قلبی را افزایش می‌دهد؛ زیرا افراد دیابتی بیشتر مستعد فشارخون بالا و سطوح ناسالم چربی هستند. دیابت یک وضعیت مادام‌العمر است که حتی با کنترل سطح گلوکز خون نیز خطر حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد. این بدان معناست که حتی اگر قند خون به خوبی کنترل شود، دیابت همچنان یک عامل خطر مهم برای سلامت قلب است و نیاز به مدیریت جامع دارد.
راهکارهای مدیریت دیابت برای حفاظت از قلب:
- زیر نظر پزشک بودن و معاینات منظم
- سبک زندگی سالم
- دارو درمانی
خواب کافی و باکیفیت
کمبود خواب خطر ابتلا به شرایطی که منجر به بیماری قلبی می‌شوند، مانند چاقی، فشارخون بالا و دیابت را افزایش می‌دهد.
توصیه‌های خواب:
- مدت‌زمان: اکثر بزرگسالان به ۷ تا ۹ ساعت خواب باکیفیت در شبانه‌روز نیاز دارند. کودکان معمولاً به خواب بیشتری نیاز دارند.
بهبود عادات خواب:
- یک برنامه خواب ثابت (زمان خواب و بیداری یکسان هر روز) را تنظیم کنید.
- اتاق‌خواب خود را تاریک، آرام و خنک نگه دارید.
- استفاده از وسایل الکترونیکی (مانند تلفن همراه، تبلت، کامپیوتر) قبل از خواب را محدود کنید، زیرا نور آبی آنها می‌تواند تولید ملاتونین (هورمون خواب) را مختل کند.
- در طول روز فعالیت بدنی داشته باشید، اما از ورزش شدید نزدیک به زمان خواب خودداری کنید.
- اگر با وجود رعایت این نکات، همچنان احساس خستگی می‌کنید یا با مشکلات خواب مواجه هستید برای بررسی اختلالات خواب با پزشک خود مشورت کنید.
مدیریت استرس
استرس مزمن یا مداوم می‌تواند به افزایش فشارخون و سایر عوامل خطر بیماری قلبی کمک کند. همچنین، افراد در مواجهه با استرس ممکن است به مکانیزم‌های مقابله‌ای ناسالم روی آورند، مانند پرخوری یا سیگارکشیدن که خود این عادات می‌توانند خطر بیماری قلبی را بیشتر افزایش دهند.
تکنیک‌های مدیریت استرس:
- فعالیت بدنی
- تمرینات آرامش‌بخش
- ارتباطات اجتماعی سالم
- وقت‌گذاشتن برای سرگرمی‌ها
اگر استرس شما طاقت‌فرساست و بر زندگی روزمره شما تأثیر می‌گذارد، به پزشک مراجعه کنید. کمک‌گرفتن از روان‌شناس می‌تواند در این زمینه بسیار کمک‌کننده باشد.
اهمیت معاینات پزشکی منظم و مصرف داروها
زیر نظر یک پزشک متخصص بودن، برای تشخیص به‌موقع و درست و کنترل بیماری قلبی بسیار حیاتی است. غربالگری‌های منظم برای فشارخون بالا، کلسترول بالا و دیابت نیز در این مسیر بسیار مهم هستند؛ زیرا این شرایط اغلب هیچ علامت قابل‌توجهی ندارند و می‌توانند به‌صورت خاموش به قلب و عروق آسیب برسانند.
غربالگری‌ها:
- فشارخون: حداقل هر دو سال یک‌بار برای بزرگسالان ۱۸ سال به بالا؛ سالانه برای افراد ۱۸ تا ۳۹ سال با عوامل خطر؛ و سالانه برای افراد ۴۰ سال به بالا.
- کلسترول: غربالگری اولیه بین سنین ۹ تا ۱۱ سالگی، سپس هر پنج سال یک‌بار، یا در صورت وجود عوامل خطر، با فواصل کوتاه‌تر. برای زنان ۵۵-۶۵ سال و مردان ۴۵-۶۵ سال هر ۱-۲ سال؛ و برای افراد بالای ۶۵ سال سالی یک‌بار توصیه می‌شود.
- دیابت نوع ۲: غربالگری زودهنگام در صورت وجود عوامل خطر، در غیر این صورت از سن ۴۵ سالگی و سپس هر سه سال یک‌بار آغاز می‌شود.
در صورت تشخیص هر یک از این شرایط (فشارخون بالا، کلسترول بالا، دیابت)، داروهای تجویز شده و تغییرات سبک زندگی را دقیقاً طبق دستور پزشک دنبال کنید. هرگز بدون مشورت با پزشک خود، مصرف داروهایتان را قطع نکنید، زیرا این کار می‌تواند عواقب جدی برای سلامت قلب شما داشته باشد.
یک متخصص قلب و عروق نیز می‌تواند برای پیشگیری از سکته قلبی به شما کمک کرده و با مدیریت عوامل خطر، از جمله آنهایی که غیرقابل‌کنترل هستند (مانند سن یا سابقه خانوادگی)، به شما کمک کند.
پیشگیری از عفونت‌ها
پیشگیری از برخی عفونت‌ها، اگرچه کمتر به آن اشاره شده است، اما می‌تواند در محافظت از قلب نقش داشته باشد. برخی عفونت‌ها می‌توانند منجر به مشکلات قلبی شوند؛ به‌عنوان‌مثال، بیماری لثه ممکن است یک عامل خطر برای بیماری‌های قلب و عروق خونی باشد. این ارتباط نشان می‌دهد که سلامت دهان و دندان نیز بخشی از سلامت کلی قلب است.
توصیه‌ها:
- بهداشت دهان و دندان
- واکسیناسیون
- مشاوره با پزشک
موانع پیشگیری از بیماری قلبی
می‌دانیم که حفظ عادات سالم برای قلب، همیشه آسان نیست. زندگی مدرن با چالش‌های خاص خود همراه است که می‌تواند موانعی را در مسیر پیشگیری از بیماری‌های قلبی ایجاد کند.
برخی از موانع رایج عبارتند از:
- دسترسی محدود به منابع: این مورد شامل عدم دسترسی آسان به غذاهای سالم و تازه، عدم وجود امکانات ورزشی یا باشگاه‌های ورزشی نزدیک، یا هزینه‌های بالای مراقبت از کودک (مالی و زمانی) که مانع از توجه والدین به خودشان می‌شود.
- محدودیت‌های مالی: هزینه‌های بالای غذاهای سالم‌تر، عضویت در باشگاه‌های ورزشی، یا حتی داروهای تجویز شده می‌تواند مانعی جدی برای بسیاری از افراد باشد.
- کمبود وقت: مشغله‌های کاری، مسئولیت‌های خانوادگی، یا سایر تعهدات ممکن است زمان کافی برای برنامه‌ریزی وعده‌های غذایی سالم، ورزش منظم، یا حتی مراجعه به پزشک را از افراد بگیرد.
- عوامل روانی و اجتماعی: استرس مزمن، اضطراب، افسردگی، یا عدم حمایت اجتماعی می‌توانند انگیزه افراد را برای حفظ سبک زندگی سالم کاهش دهند و حتی منجر به روی‌آوردن به عادات ناسالم شوند.
- عدم آگاهی یا اطلاعات نادرست: گاهی اوقات، افراد به دلیل عدم آگاهی کافی از عوامل خطر یا راه‌های مؤثر پیشگیری، یا به دلیل دریافت اطلاعات نادرست، نمی‌توانند تصمیمات درستی برای سلامت قلب خود بگیرند.
توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما
شاید تازه فهمیده باشید که کلسترول بالایی دارید و حالا بیشتر به قلبتان فکر می‌کنید. شاید مشکلات قلبی در خانواده‌تان ارثی باشد. یا شاید فقط یک خبر در مورد خطر بیماری قلبی خوانده‌اید و از خود می‌پرسید که آیا باید نگران باشید یا نه. مهم نیست کجا هستید، یک پزشک متخصص می‌تواند به شما کمک کند.
با پزشک خود در مورد خطر بیماری قلبی صحبت کنید. بپرسید که امروز چه کاری می‌توانید برای محافظت از قلب خود شروع کنید. ممکن است نتوانید بسیاری از عوامل خطر را کنترل کنید، اما هر تغییر کوچکی که ایجاد می‌کنید می‌تواند در آینده تفاوت بزرگی ایجاد کند.
